PRZYSADKA MÓZGOWA

Jakkolwiek przysadka mózgowa jest gruczołem dokrewnym, który wytwarza szereg hormonów oraz ciał wpływających na czynności fizjologiczne ustroju człowieka, leczenie jej przetworami nie ma dotąd szerszego zastosowania ze względu na wielkie trudności w odpowiednim dawkowaniu. Większość przetworów podawanych w niedomodze czynnościowej przysadki mózgowej i w zależnych od niej zaburzeniach (np. przysadkowe charłactwo, przysadkowa karłowatość, otłuszczenie pochodzenia przysadkowego itd.) stanowią wyciągi z całego przedniego płata przysadki, chociaż w ostatnich czasach częściej czynione są próby uzyskania dla celów leczniczych poszczególnych hormonów przysadki w stanie możliwie czystym.

Dotychczasowe wyniki stosowania przetworów przedniego płata, zawierających tyreotrofinę lub somatotrofinę, nie są pewne i zależą głównie od wczesnego ich zastosowania. Lepsze widoki powodzenia wróży podawanie wyciągów zawierających gonadotrofiny, które wchodzą też w skład większości przetworów hormonalnych przedniego płata przysadki mózgowej.

Wytwarzanie gonadotrofin w przysadce mózgowej uzależnione jest -jak już wspominano w rozdziale poświęconym fizjologii narządów rodnych – od pobudek natury nerwowej i od poziomu ciał rujopędnych we krwi. Jeśli np. wskutek wytrzebienia lub zatrzymania rui poziom estrogenów we krwi jest niski, ilość gonadotrofiny A w przysadce mózgowej ulega zwiększeniu. W tych warunkach hormony te pojawiają się w pewnej ilości w moczu. Doprowadzanie estrogenów przez czas dłuższy wpływa natomiast w sposób ujemny na wytwarzanie gonadotrofiny A i pociąga za sobą zmiany zanikowe w jajniku (patrz: hormony płciowe).

Hormony gonadotropowe przysadki mózgowej wykazują pewną skłonność do współdziałania ze sobą, ponieważ jednak wydostawanie się ich do krwi cechuje powtarzająca się okresowo kolejność, wywierają one wpływ kontrolny na cykle miesięczne u kobiet i na okresy rui u zwierząt ssących.

Nie ulega wątpliwości, i wspominano już o tym kilkakrotnie, że gonadotrofina A, zwana też tylakentryną, powoduje w gruczołach płciowych żeńskich nie tylko dojrzewanie pęcherzyków Graafa i nie tylko wytwarzanie hormonów rujowych, lecz również rozwój jajek i komórek warstwy ziarnistej pęcherzyków. Nowsze badania wykazały jednak, że do wytwarzania estrogenów konieczna jest nie tylko obecność gonadotrofiny A, lecz również pewnych drobnych ilości hormonu luteini- zującego (gonadotrofiny B). Jeśli we krwi znajduje się już dostateczna ilość estrogenów, może dojść do wstrzymania wytwarzania gonadotrofiny A w przysadce, a do zwiększenia produkcji gonadotrofiny B.

W początkach ciąży zdolność wytwarzania hormonu gonadotropowego A jest w przysadce mózgowej znacznie upośledzona, ale pod koniec ciąży wraca do stanu prawidłowego.