OBSESJONIZM SEKSUALNY

W plastyce odpowiednikiem tego nastawienia jest naturalizm – znajdujemy go tam, gdzie organy płciowe pokazane są w aspekcie obscenicznym, a stosunek seksualny w sposób wyrazisty i dokładny. Elementy naturalizmu znajdujemy w sztuce wszelkich czasów – w starożytności w malowidłach na wazach greckich, w rzeźbie (np. Satyr i Nimfa, Sylen i Menada), w malarstwie i grafice japońskiej, w sztuce hinduskiej, choć w tej ostatniej sprawa jest bardziej skomplikowana: wchodzą w grę znaczenia symboliczne, podobnie jak w sztuce ludów prymitywnych.

Obsesjonizm seksualny. Jest to postawa, w której normalne życie psychiczne graniczy z dewiacją: pogranicze normalności i anor- malności, zboczenia wynikające ze zbyt daleko idącej jednostronności, afirmacja zboczeń, nastawienie na seks w jego wynaturzonych przejawach. Seks zostaje zdegradowany do czynnika niszczącego osobowość, naruszającego w człowieku to, co istotnie ludzkie. Niekiedy odnosi się go do artysty, pomawiając go o owe obsesje. Jednoznaczne podporządkowanie zawartości dzieła przeżyciom artysty nie jest jednak słuszne, opiera się ono na fałszywej teorii dzieła sztuki: artysta może przecież wyrażać pewrne nastawienia, wcale ich nie podzielając, lub zajmować wobec nich dystans, np. ironiczny. Na przykład w rysunkach J. Lebensteina można wykryć obsesjonizm seksualny, ale w postaci niejako zobiektywizowanej, ponadosobowej, z dystansu. Gdy przedstawienia typowe dla obsesjomzmu powtarzają się w wielu wariantach i w wielu utworach tego samego artysty (wyolbrzymione genitalia, sytuacje seksualne odbiegające od normalnych, zboczenia seksualne), nasuwają się pewne wnioski dotyczące osobowości artysty. Wnioski te jednak w uprawniony sposób mogą dotyczyć jedynie jego osobowości twórczej, natomiast stwierdzenie, w jaki sposób jest ona osadzona w podstawowej, pozatwórczej osobowości, jest zazwyczaj trudne do udowodnienia. Obsesjonizm seksualny w plastyce występuje najbardziej wyraziście u S. Lechowskiego i Z. Beksińskiego (obsesjonizm jako oryginalną afirmację seksu, a później jako lęk przed utratą potencji płciowej, odnaleźć można w dziełach Picassa). Wysoka wartość artystyczna tych dzieł równoważy ostrość przedstawienia sytuacji obscenicznych. W naszej literaturze przykładem może być twórczość Witkacego z różnego rodzaju opisami sytuacji seksualnych (np. Nienasycenie). Zbliżone do tej postawy są dzieła, gdzie seks łączy się ze śmiercią (L. Bunuel).