Na różnych odcinkach części przewodzącej, która jest pokryta błoną ślu-zową, można wyróżnić: komórki urzęsione, komórki kubkowe wytwarzające śluz, tzw. komórki szczoteczkowate, uważane za różnicujące się komórki nabłonka, komórki podstawne oraz komórki neuroendokrynne, zwane komórkami APUD. W nabłonku pokrywnym znaczącą rolę ochronną przypisuje się komórkom mi-gawkowym. Skoordynowany ruch ich rzęsek zabezpiecza transport śluzu i za-wieszonych w nim cząstek od obwodu w kierunku krtani. Równie ważną rolę spełniają komórki podstawne, zwane komórkami macierzy. Warunkują one stałą odnowę złuszczającego się nabłonka. Zahamowanie tempa odrostu i różnicowa-nia tych komórek jest przyczyną ubytków zwłaszcza wyspecjalizowanych komó-rek migawkowych oraz pojawiania się między innymi ognisk metaplazji, szcze-gólnie płaskonabłonkowej. Skład i proporcje różnych typów komórek są uwarun-kowane odcinkiem układu oddechowego i mogą zmieniać się z wiekiem, jak rów-nież w następstwie szkodliwości środowiska czy chorób.
Bardzo ważnym czynnikiem zabezpieczającym drogi oddechowe jest z jednej strony wydzielina gruczołów błony śluzowej, na którą składają się muko- poli-sacharydy i treść surowicza, z drugiej natomiast aparat limfatyczny, tworzą-cy różnie rozbudowane grudki chłonne (MALT, BALT ) (4, 5). Wydzielina pokry-wająca błonę śluzową zatrzymuje różne cząstki, które w wyniku turbulencji po- wietrzą przylegają do jej powierzchni. Bakterie, które zostały zatrzymane przez treść oskrzelową w warunkach prawidłowych, dążąc do kontaktu z nabłonkiem, zostają poddane działaniu substancji zawartych w eskalatorze śluzowo-rzęsko- wym. Opisano różne mechanizmy unieczynniania czy zabijania bakterii. Należą do nich: uszkadzanie ściany bakterii przez lipopolisacharydy czy zapobieganie przyleganiu bakterii do komórek nabłonka przez immunoglobulinę aglutynującą mikroorganizmy i działającą bakteriostatycznie. Obecność granulocytów i ma- krofagów umożliwia fagocytozę i zabijanie bakterii (16).
Dalsze oczyszczanie powietrza następuje w pęcherzykach. W pęcherzy-kach płucnych podstawową rolę w obronie przed zakażeniem pełnią makrofagi (5, 33). Mają one zdolność zabijania bakterii docierających do obwodowych ob-szarów płuc. Dzięki zdolności fagocytozy bakterie, które zaatakowały alweole pęcherzykowe, są unieruchamiane, zabijane oraz otaczane systemem zabezpie-czającym przed mnożeniem się i rozprzestrzenianiem. Układ fagocytów, z któ-rym poza makrofagami współpracują granulocyty i monocyty, jest dodatkowo wspomagany czynnikami humoralnymi (21). W ich skład wchodzą między inny-mi mediatory zapalenia, czynniki ostrej fazy czy opsoniny. Umożliwia to pochło-nięcie czy wręcz zabicie bakterii. Granulocyty obojętnochłonne wspomagają ma-krofagi szczególnie w sytuacjach, gdy bakterie zdołały wtargnąć do organizmu. Dzięki tym i wielu innym dodatkowym mechanizmom przestrzeń powietrzna płuca jest chroniona przed inwazją bakteryjną.
Przedstawiony krótko system homeostazy może równie nagle co i nie-spodziewanie ulec poważnym zaburzeniom. Przykładem może być wypadek komunikacyjny. W następstwie urazu i utraty przytomności oraz zabiegów ratu-jących życie u osoby dotąd zdrowej dochodzi do wprowadzenia czy aspiracji różnych drobnoustrojów do układu oddechowego. Dostają się one do oskrzeli, oskrzelików i pęcherzyków płucnych. Wstrząs pourazowy upośledza przepływ krwi w płucu i sprzyja gromadzeniu się przesięku w pęcherzykach płucnych. Staje się on dobrym środowiskiem dla rozwoju bakterii. O tym, jakie będą losy zakażenia, zadecyduje stan biologiczny ustroju (ryc. 1).
Leave a reply